گزارش صعود به زردکوه بختیاری کلونچی

مختصری از زردکوه بختیاری و قله کلونچی

قله کلونچی (کلونچین) با ارتفاع تقریبی ۴۲۲۱ تا ۴۲۵۰ متر، بلندترین قله رشته‌کوه زردکوه بختیاری و بام استان چهارمحال و بختیاری محسوب می‌شود. این قله به دلیل قرار گرفتن در لیست “سیمرغ” کوه‌های ایران، مورد توجه بسیاری از کوهنوردان قرار دارد.

به نقل از آقای فرهاد رئیسی دهکردی نویسنده کتاب دایره المعارف صعود به کوههای استان چهارمحال و بختیاری

نام زردکوه را برخی برگرفته از معنای صخره ای بودن این کوهستان دانسته، بعضی از شکل اسب مانند قله دو زرده یا جفت زرنه که در فرهنگ پارسی به معنای اسب زرد است در نظر گرفته و برخی نیز این نام را از رنگ آن دانسته‌اند با توجه به اینکه هنگامیکه نور خورشید بر این کوهستان می تابد به ویژه در زمانهایی که نور آن مایل است چشم انداز این کوهستان به رنگ زرد به نظر می‌آید بنابراین نظر اخیر درست‌تر به نظر می‌رسد همچنین در ایران کوههای بسیاری وجود دارد که نامشان از رنگ سنگهای آنها گرفته شده است (سیاه کوه و سفید کوه و…..)

همچنین به گفته ایشان مجموعه زردکوه از نظر زمین ساختی دارای ساختار پیچیده و مربوط به دوران سوم زمین شناسی است در این دوران برخورد دو صفحه ایران و عربستان سبب چین خوردن رسوبات زاگرس گردیده و پس از برخورد با سپر ایران به زیر آن فرو رانش کرده است. پیامد حرکات نهایی صفحه‌های ایران و عربستان در دوران سوم زمین شناسی شکل گیری چین‌خوردگی‌ها گسلها و برپایی رانش طبقات بر روی هم گردیده است از این رو در کوهستان زردکوه گسله‌ها و شکستهای فراوانی مشاهده می‌گردد.

در واقع این کوهستان منطبق بر یک گسله اصلی به نام زردکوه و موازی با جهت عمومی آن شمال باختری جنوب باختری می‌باشد و به همین خاطر ارتفاعات این بخش بلند و جوان هستند.

تشکیلات زمین شناسی زردکوه متنوع است و به تقریب بیشتر تشکیلات دوران های زمین شناسی را دارا است کهنسال ترین رخنمونهای زردکوه مربوط به پرکامبرین و پالئوزنیک و بیشتر شامل نمکهای سری هرمز و سازنده زردکوه است. بخش عمده رخنمون‌های سطح این کوهستان را آهکهای اوربی تولین‌دار کرتاسه تشکیل می‌دهد شیل و مارن آهک نومولیت‌دار و کنگلومرای بختیاری از مهمترین رخنمون های سطحی بین ائوسن تا پلیوستوسن در دامنه های زردکوه است. آبرفتهای کواترنر بیشتر در کناره رودخانه ها و دره‌های اصلی مشاهده می‌شوند کوهستان بلند و جوان زردکوه قله‌های بسیار دارد که بسیاری از قلل آن تیز و کشیده یا به صورت ستیغ های مضرس است.

بلندترین قله آن کلونچی است که ٤٢٤٥ متر از سطح آبهای آزاد ارتفاع دارد بیش از ۲۰ قله بالای ۱۰۰۰ متر ارتفاع در زردکوه وجود دارد مهمترین کوهستان زردکوه عبارتند از شاه شهیدان (٤٠٧٦) (متر) دو زرده (۱۰۰۰) متر) چال میشان (۳۸۹۷ متر) آب سفيد (٣٧٥٩) متر و قلل جنوب شرقی که بلندترین قله آن ٤۰۷۵ متر از سطح آبها ارتفاع دارد.

انطباق گسله زردکوه با جهت عمومی این کوهستان و قرار گرفتن خط گسله در جبهه جنوبی سبب شده شیب دامنه های جنوبی تندتر باشد و دیواره ها و پرتگاه های بلند و باشکوهی به وجود آید بیش از ۷۰ درصد سطح کوهستان زردکوه را رخنمون های سنگی تشکیل می دهد بنابراین خاک آن خیلی کم و تنها در دامنه‌های با شیب ملایم خاک عمیق مشاهده می‌گردد و به تدریج به طرف کناره های رودخانه ها بر عمق خاک افزوده می گردد.

آب و هوا قلل زردکوه بختیاری

با توجه به موقعیت و شرایط طبیعی مانند اختلاف ارتفاع زیاد، پستی و بلندی های فراوان و عبور مسیر یکی از شاخه بادهای غربی سطح بالای جو از روی زردکوه در زمستان سبب شده آب و هوای این کوهستان از شرایط بسیار سرد و خشن برخوردار باشد به طوری که زردکوه به یخچال طبیعی منطقه معروف است. اگر چه آب و هوای زردکوه با توجه به ارتفاع متنوع است به طور کلی میانگین دمای سالیانه آن حدود ۳/۵ درجه سانتیگراد است. میانگین دما در نزدیک ترین ایستگاه هواشناسی منطقه ۹/۵ درجه سانتیگراد و متوسط گرم ترین و سردترین ماه سال به ترتیب ۵ و ۲۱ و ٦ و ٥- درجه سانتیگراد است.

زردکوه جزء پربارش ترین مناطق ایران به شمار میرود به طوری که میزان بارش این کوهستان را در منابع مختلف بین ۱۰۰۰ تا ۲۱۰۰ میلیمتر بیان کرده اند. طبق آخرین بررسی طرح جامع آب کشور مقدار بارش سالیانه مناطق مرتفع کوهرنگ بین ۸۰۰ – ۱۹۰۰ میلیمتر گزارش گردیده است قسمت عمده بارش کوهستان زردکوه به شکل برف است ارتفاع برف در دامنه های زردکوه ۱۲ متر و در چلگرد به ۷ متر میرسد. در برخی سال ها ارتفاع برف به بیشتر از ۱۸ متر نیز می رسد.

آب ها

کوه های بلند و برفگیر زردکوه بارش فراوان سرعت کند ذوب برف و درز و شکاف های بسیار سنگهای منطقه سبب شکل گیری چشمه سارهای فراوان و بی نظیری گردیده که سرچشمه اصلی پر آب ترین رودخانه های ایران یعنی کارون و یکی از مهم ترین رودخانه های ایران مرکزی یعنی زاینده رود است. همچنین یکی از شاخابهای اصلی رودخانه دز از این استان سرچشمه می گیرد. این رودخانه ها از بهم پیوستن ده ها رود فرعی و جویبارها و نهرهای متعدد تشکیل شده و در مسیر خود جاذبه های طبیعی زیبا و بکری را بوجود آورده است. در دره جنوبی موازی با کوهستان زردکوه رودخانه بازفت سرچشمه گرفته و جریان می یابد در دره شمالی رودخانه کوهرنگ جریان دارد در حال حاضر بخش مهمی از آب ین رودخانه توسط تونلهای ۱ و ۲ به رودخانه زاینده رود در دره شمالی این رودخانه منتقل میشود شاید بتوان گفت برخی از چشمه های زردکوه مانند چشمه کوهرنگ

حيات وحش

پوشش گیاهی کوهستان زردکوه متنوع و شامل جنگلهای بلوط درختچه ها و استب کوهی بلند و کوتاه با انواع گون چمنزارها گلزارهای بکری چون دامنه های پوشیده از لاله های واژگون گیاهان علوفه ای گیاهان دارویی و …. است مهم ترین گونه های جنگلی به غیر از گونه غالب بلوط پسته بادام کوهی زالزالک بنه زبان گنجشک و … است.

اگر چه فضای طبیعی کوهستان غنی و تقریباً بکر است اما به لحاظ شکار حیوانات وحوش قابل توجه در زردکوه کمتر مشاهده میشوند با این حال برخی از انواع پرندگان چون کبک دری و جانورانی مانند قوچ میش خرس قهوه ای روباه و گرگ وجود دارد.

وجود چراگاهها و هوای مناسب در فصل گرم سبب شده مردمان بختیاری از گذشته های بسیار دور ۸ تا ۱۰ هزار سال پیش نوعی از زندگی کوچ نشینی بانیم کوچ نشینی و حتی یکجا نشینی را در دامنه ها و دره های اطراف کوهستان زردکوه برگزینند چون معیشت این مردمان وابسته به دام دام نیز به چراگاه و چراگاه به اقلیم است آب و هوا نیز به طور تقریباً منظم در فصول مختلف تغییر میکنند و در نتیجه کوچ این مردمان را در پی داشته است با این حال تمامی آن نمیتواند تنها علت کوچ باشد به هر حال مردمان کوچنده بختیاری مردمانی مهربان و مهمان نواز هستند که جذابیت ویژه ای به زردکوه بخشیده اند.

مسیرهای صعود قله کلونچی

برای صعود به کلونچی، سه مسیر اصلی وجود دارد که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند:

• مسیر دره شرقی (تنگه کول خدنگ):

این مسیر به دلیل دسترسی نسبتاً آسان و سرعت بیشتر در فصل گرم، رایج‌ترین مسیر صعود است. مبدا صعود از نزدیکی سد و تونل دوم کوهرنگ آغاز می‌شود و مسیر از یک دره عمیق که در بیشتر فصول پوشیده از برف است، عبور می‌کند. در فصل تابستان نیز بخش‌هایی از آن برف‌چال‌های بزرگ دارد.

نکات: در زمستان به دلیل خطر بهمن، این مسیر مناسب نیست. در اوایل مسیر، ممکن است درگیری‌های سنگ‌نوردی جزئی وجود داشته باشد.

• مسیر یال شرقی:

صعود از سمت جان‌پناه خرسان آغاز می‌شود و بیشتر این مسیر به عنوان مسیر زمستانی شناخته می‌شود، زیرا نسبت به دره کول خدنگ از خطر بهمن کمتری برخوردار است.

• مسیر یال شمالی:

این مسیر از سد اول تونل کوهرنگ و جان‌پناه چال‌میشان آغاز  و  مسیر با شیب زیاد و دست به سنگ همراه است و به همین دلیل برای کوهنوردان با تجربه مناسب‌تر است.

ولی به طور کلی کوهپیمایی برای صعود به قله کلونچی را از دو مکان تونل اول و دوم (کوهرنگ) شروع میکنند به نظر می رسد مسیر تونل دوم کوهرنگ از مناسب ترین مسیرهای صعود می باشد. به منظور دسترسی به این محل از حدود ۴ کیلومتری شرق چلگرد به سمت جنوب پیچیده و در جاده تأسیسات تونل دوم کوهرنگ حرکت می‌کنیم.

مسیر صعود به قله کلونچی از شهر چلگرد

حدود ۴ کیلومتر از این جاده آسفالت و حدود ۱۲ کیلومتر خاکی می باشد. در مجموع حدود ٤٥ دقیقه تا ۱ ساعت با مینی بوس زمان میبرد. از تونل دوم گوهرنگ در فصل مناسب صعود برای بیشتر کوهنوردان که به تقریب از پایان اردیبهشت ماه شروع می گردد از دو طریق میتوان به سوی کلونچی بالا رفت یکی از یال اصلی کلونچی فرعی ۱ و دیگری از طریق تنگ کول خدنگ برای رسیدن به یال اصلی کلونچی فرعی ۱ از حدود ۲ کیلومتری تونل دوم کوهرنگ در محلی بین تنگ کول خدنگ یا خرسان از زیر قله های کلونچی و شاه شهیدان شروع شده و به تونل دوم منتهی میشود از ابتدای تنگ گینه شه به طرف جنوب شرقی نزدیک به چشمه ای کوچک که جایگاه کوچ نشینان بختیاری نیز میباشد به طرف جنوب حرکت کرده و سپس به طرف راست و یا غرب گرایش یافته و در شیب تند دره بالا میرویم انتهای این شیب گردنه ای است که سمت مقابل آن به تنگ کول خدنگ می رسد.

از این گردنه به سمت چپ یا جنوب غرب از مسیری پاکوب و مشخص حرکت می کنیم. پناهگاه در ارتفاع حدود ٣٤٠٠ متری قرار گرفته این پناهگاه در سال ١٣٧٤ توسط گروه پیام زردکوه ساخته شده و در حدود ۲۰ نفر را در خود جا می دهد. در مجموع به طور متوسط حدود ۴ ساعت تا پناهگاه زمان نیاز است. از پناهگاه به سوی جنوب غرب حرکت شروع می‌شود و قله کلونچی فرعی نمایان است این مسیر از خط الرأس یکسری قله های کوچک که در بین آنها چاله های برفی که برف آنها به ویژه در بخشهای بالاتر تا اواخر تابستان می‌ماند با کمی پیچ و خم گذر می‌کند حدود ۲/۵ ساعت زمان برای رسیدن به قله کلونچی فرعی نیاز است بین قله کلونچی فرعی و اصلی گردنه ای وجود دارد که حدود ۱۵۰ متر ارتفاع دارد از دو طرف گردنه می‌توان به این قله صعود کرد. یکی گذر از کنار یخچال کول خدنگ در سمت شمال غربی قله اصلی و دوم عبور از دره جنوب شرقی و صعود به قله از سمت شرق و در مجموع جهت رسیدن به قله حدود ۱ ساعت زمان لازم است.

مسیر صعود از تنگ کول خدنگ به طور معمول در فصل تابستان مناسب است. این مسیر از تونل دوم کوهرنگ شروع شده و از جنوب غرب وارد تنگ کول خدنگ می‌گردد ابتدای تنگ کول خدنگ بخشی از برفهای زمستان به صورت یخ برف قسمتی از تنگ را می‌پوشاند که براحتی از روی آن عبور و  بعد از یک چشمه کم کم تنگ به یک دره تبدیل می‌گردد. مسیر در این بخش پرشیب و سنگلاخی و صخره‌ای است و پس از طی چند پیچ و خم این مسیر ما را به یخچال کول خدنگ می رساند.

در انتهای تنگ کول خدنگ سه دره اصلی دوزرده ،  شاه شهیدان و کلونچی به هم می‌رسند. مسیر به سمت جنوب شرق تغییر تا قله کلونچی ادامه می‌یابد.

سد اول کوهرنگ نه تنها مسیر مناسب بالا روی به سوی کلونچی است بلکه این جایگاه آغاز کوهپیمایی برای صعود بسیاری از قله های دیگر بخش مرکزی چون شاه شهیدان دو زرده و غیره است.

روز شمار برنامه صعود به قله کلونچی از کول خدنگ

روز اول – پنجشنبه ۹ مرداد ۱۴۰۴

ساعت ۱۴ بعدازظهر، تیم متشکل از ۷ نفر از اعضای باشگاه کوهنوردی اژکهن اصفهان با دو دستگاه خودرو (یک خودروی شخصی و یک دستگاه تاکسی کرایه‌ای)، از ترمینال زاینده‌رود اصفهان حرکت خود را به سوی استان چهارمحال و بختیاری آغاز کردند.
مسیر سرسبز و دیدنی استان، با عبور از مناطقی چون روستای زیبای باباحیدر، شهرستان فارسان و شهر چلگرد، لحظاتی دلچسب و چشم‌نواز را برای اعضا رقم زد. در حوالی ساعت ۱۸ تیم به محل استقرار خود در نزدیکی تونل کوهرنگ رسید و پس از اندکی گشت‌وگذار سبک در اطراف محل کمپ، شام صرف شده و رأس ساعت ۲۰:۳۰ خاموشی اعلام شد تا تیم برای صعود زودهنگام فردا آماده شود.

روز دوم – جمعه ۱۰ مرداد ۱۴۰۴

در ساعت ۱ بامداد، طبق برنامه‌ریزی قبلی، بیدارباش اعلام شد و همنوردان تا ساعت ۱:۴۰ آماده حرکت به سمت محل آغاز صعود شدند. برنامه رأس ساعت ۲ بامداد با تعیین سرقدم (آقای موسی نادری) و عقبداری (آقای علی ذبیحی) آغاز گردید.

از همان ابتدای مسیر، شیب قابل‌توجهی پیش روی تیم قرار داشت. حدود ساعت ۲:۳۰ به ابتدای دره کول خدنگ رسیدیم، در حالی که هنوز هوا کاملاً تاریک بود. در ساعت ۶:۳۰ صبح، تیم به بخش‌های صعب‌العبور دره شامل گذرگاه‌های پر پیچ و خم، یخچال‌های طبیعی و قسمت‌هایی با دست‌به‌سنگ رسید. با توجه به نرمی سطح یخچال‌ها و ملاحظات زمانی، استفاده از کرامپون امکان‌پذیر نبود.

حدود ساعت ۱۰:۳۰ صبح، پس از چند توقف کوتاه، تیم در ارتفاع تقریبی ۳۷۰۰ متر و در محل نمایان شدن مخروط اصلی قله، به استراحت پرداخت. پس از صرف مختصری آب و مواد غذایی، ادامه مسیر به سمت قله آغاز شد.

در مسیر صعود به یال نهایی، از آخرین چشمه مسیر آبگیری انجام شد و نهایتاً در ساعت ۱۲:۳۰ اعضا به ابتدای یال منتهی به قله رسیدند. این نقطه با آغاز بارش تگرگ و وزش باد ملایم همراه بود. سرانجام در ساعت ۱۳، تمامی همنوردان با شور و شعف وصف‌ناشدنی بر فراز قله کلونچی ایستادند و لحظاتی خاطره‌انگیز با ثبت تصاویر و تهیه کلیپ، صعود خود را جشن گرفتند.

پس از استراحت کوتاه، رأس ساعت ۱۴ با اعلام مربی، فرود از قله آغاز شد. عبور از یخچال‌های دره با حمایت اعضای باتجربه تیم و رعایت نکات ایمنی انجام گرفت. توقف‌های کوتاه جهت حفظ انسجام گروه صورت گرفت و نهایتاً حدود ساعت ۱۸ مسیر یخچالی به پایان رسید.

ادامه فرود با عبور از سنگ‌های کوتاه‌دست به‌سنگ و حمایت مربی ادامه یافت و در نهایت، ساعت ۲۰:۱۵ تیم به محل شروع مسیر و خودروها بازگشت و برنامه صعود پس از حدود ۱۸ ساعت تلاش مستمر و پرفشار با موفقیت کامل خاتمه یافت.

پایان برنامه و بازگشت

پس از اتمام برنامه، اعضا ضمن تعویض لباس و جمع‌آوری تجهیزات، به سمت شهرستان فارسان حرکت کردند. شام در رستوران ستاره‌شهر با هماهنگی یکی از اعضای محلی صرف شد و در ساعت ۲۱:۴۵ اعضا رستوران را ترک کردند.

با توجه به خستگی، سه نفر از همنوردان تصمیم به استراحت شبانه در فارسان گرفتند. سایر اعضا با خودرو به سمت اصفهان حرکت کردند و نهایتاً در ساعت ۲ بامداد روز شنبه ۱۱ مرداد، برنامه با رسیدن به ترمینال زاینده‌رود رسماً پایان یافت.

سخن پایانی

این صعود پرچالش، فرصتی ارزشمند برای هم‌افزایی، تقویت روحیه تیمی، و بهره‌مندی از زیبایی‌های بکر طبیعت زاگرس بود. برنامه‌ای موفق، ایمن و پربار که خاطره‌ای ماندگار در ذهن تمامی همنوردان به‌جای گذاشت.

با آرزوی صعودهای سالم، ایمن و آگاهانه برای تمامی کوهنوردان ایران زمین.