گزارش برنامه صعود به قله دماوند – مسیر شمال شرقی

مشخصات منطقه جهت صعود به قله دماوند – مسیر شمال شرقی :
استان مازندران به مرکزیت شهر ساری در شمال ایران و در کرانه های جنوبی دریای خزر قرار دارد. این استان با استان های گلستان، سمنان، تهران، البرز، قزوین و گیلان هم مرز می‌باشد. قله دماوند بام ایران زمین، مرتفع ترین کوه ایران و بلندترین قله رشته کوه البرز، همچنین بلندترین آتشفشان آسیا و خاورمیانه در استان مازندران و شهرستان آمل در بخش لاریجان واقع شده است.
آمل یکی از قدیمی ترین شهرهای ایران و استان مازندران، قطب صنعت و صادرات استان مازندران و پایتخت برنج ایران، یکی از قدیمی ترین مناطق یک جانشینی جهان، از شهرهای مهم در زمینه ترابری ، کشاورزی ، گردشگری، معدن و صنعت ایران محسوب می‌شود. مردم آمل از قومیت طبری هستند که ریشه در قوم تپوری دارند و به زبان مازندرانی سخن می‌گویند.
لاریجان یکی از جنوبی ترین بخش های شهرستان آمل در استان مازندران است، که در دامنه های شمالی رشته کوه البرز و بخش البرز مرکزی واقع شده است. کوه دماوند بام ایران زمین در بخش لاریجان واقع شده و مسیرهای صعود آن در منطقه لاریجان قرار دارد. مردم لاریجان نیز مثل تمامی اقوام مازنی از قوم آمارد و قومیت طبری هستند و به زبان شیرین مازندرانی گویش می‌کنند. لاریجان یکی از شهرها و مناطق تاریخی و باستانی ایران محسوب می‌شود، که جاذبه های طبیعی و تاریخی بسیار زیادی را در خود جای داده است.
روستای ناندل با ارتفاع 2200 متر از سطح دریا یکی از زیباترین روستاهای بخش لاریجان واقع در دامنه های شمالی دماوند بام ایران زمین است. ناندل این روستای زیبا و ییلاقی در 53 کیلومتری شهرستان آمل با یک جاده فرعی کوهستانی و پر پیچ و خم به مسافت 15 کیلومتر از جاده هراز جدا شده و بهترین مبدا صعود برای کوهنوردانی محسوب می‌شود،که با قصد صعود از مسیرهای شمالی و شمال شرقی وارد منطقه دماوند می‌شوند.

مشخصات قله :
دماوند بام ایران زمین، بلندترین کوه ایران و غرب آسیا، بلندترین آتشفشان آسیا و خاورمیانه و مرتفع ترین قله رشته کوه البرز در شمال ایران در استان مازندران، شهرستان آمل و بخش لاریجان واقع شده است. دماوند در پاره مرکزی رشته کوه البرز در جنوب دریای خزر و70 کیلومتری شمال شرقی پایتخت ایران زمین، تهران بزرگ واقع شده است. عظمت این کوه از دیرباز در فرهنگ، ادبیات و اشعار ایرانی و پارسی آنچنان فراگیر و زبان زد بوده است، که در ایران کمتر کسی را می‌توان یافت که تا به حال در خصوص دماوند و عظمتش مطلبی نخوانده و نشنیده باشد.
پیش از هر چیز بهتر است با وجه تسمیه دماوند آشنا شویم، کلمه دماوند از دو بخش دما + وند ، به عبارتی دما (گرما ) + وند (مکان ) تشکیل شده که بخش نخست یعنی دما اشاره به گرما، بخار یا دمه دارد و بخش دوم یعنی وند پسوند مکان است، در نتیجه دماوند یعنی مکانی گرم یا مکانی همراه با بخار و گرما، یا به عبارتی مکانی دارای بخار و گرما، از این رو به واسطه فعال بودن دهانه های آتشفشانی در قله و اطراف قله این کوهستان، نام دماوند بر این کوهستان نامگذاری شده است.
همانطور که گفته شد دماوند بلندترین قله البرز و بخش البرز مرکزی است که به وسیله چندین رود پرآب و قلل مرتفع و سربه فلک کشیده البرز مرکزی محدود می‌شود. در واقع دماوند از شمال به رودخانه تینه ( تانیه ) از جنوب و شرق به رودخانه هراز، از غرب به رودخانه دلیچای و از جنوب غرب به سد لار محدود می‌شود. به علاوه دماوند همچون آزادکوه تنها از یک یال به منطقه البرز مرکزی متصل می‌شود، آن هم یال شمال غربی یا همان یال داغ یا یال سرداغ است، که متصل کننده دماوند بام ایران به قللی از جمله سه سنگ، دوخواهرون، ورارو، چپکرو تا خلنو بزرگ و پالون گردن در مرکزی ترین نقطه البرز مرکزی می‌باشد.
قله دماوند آتشفشانی به ظاهر خاموش اما از درون فعال است، که از یک دهانه سیصد متری که از آن به عنوان کاسه دماوند یاد می‌شود تشکیل شده که در تمامی فصول سال کم وبیش پوشیده از برف و یخ است و در قسمت های دیگر قله از صخره ها و سنگ های گداخته و دیواره مانندی تشکیل شده که دارای سوراخهای کوچکی با قطرهای 5 الی 10 تا 20 سانتیمتر را در خود جای داده که محل خروج گاز گوگرد می‌باشند. خلاصه کلام این شیر خفته، این دیو سپید پای دربند، این گنبد گیتی، این دماوند زیبا دائم در حال تپیدن و فعالیت از درون است و احتمال فعال شدن بیرونی آن در آینده بعید نیست.
دماوند بام ایران، این قله مخروطی شکل دارای شانزده یال فرعی و اصلی و قابل صعود است و دربین این شانزده یال که به عنوان مسیرهای صعود این قله از آن ها یاد می‌شود، چهار مسیر اصلی و پر تردد وجود دارد که بیشترین صعود دماوند از این چهار مسیر انجام می‌شود . این چهار مسیر اصلی دارای پناهگاه و جانپناه و برخی امکانات کمپینگ برای کوهنوردان می‌باشد، که اصلی ترین و پرتردد ترین مسیر قله دماوند مربوط به جبهه جنوبی این کوهستان است . صاحب نظران از مسیر جنوبی دماوند به عنوان مسیر کلاسیک این کوهستان یاد می‌کنند. اما سه مسیر اصلی دیگر که دارای پناهگاه و جانپناه هستند، عبارتند از مسیر غربی و پناهگاه سیمرغ، مسیر شمال شرقی و جانپناه تخت فریدون، مسیر شمالی و جانپناه های چهارهزار و پنج هزار. از بین دیگر مسیرهای فرعی بدون پناهگاه می‌توان به مسیر جنوب شمال شرقی از روستای گزنک، مسیرشمال غربی ( یال داغ )، مسیر جنوب غربی ( چال چال )، مسیر جنوب شرقی ( آبگرم لاریجان ) اشاره کرد. از مسیرهای فنی دماوند که پیمایش آن از روی یخچال انجام می‌شود و با ابزارهای یخنوردی و انجام کار فنی قابل صعود هستند، می‌توان به یخچال یخار در مسیر شمال شرقی و یخچال های دبی سل، سیوله و عروسک ها در مسیر شمالی اشاره کرد.
به هر حال باید اقرار کرد که دماوند یکی از زیباترین قلل ایران و جهان است و همواره میعادگاه کوهنوردان و علاقه مندان به طبیعت می‌باشد، پس وظیفه ما به عنوان یک کوهنورد، طبیعتگرد یا طبیعت دوست حفظ و نگهداری این الماس گرانبهاست.

شرح گزارش برنامه :
روز نخست :
طبق برنامه از پیش تعیین شده ساعت 19:00 روز سه شنبه 6 شهریور 1403 با تعداد 14 نفر اصفهان را به مقصد جاده هراز و روستای ناندل ترک می‌کنیم. شب مانی دیگر پیش از صعود دماوند، در مینی بوس در انتظار ماست ! ساعت 5:00 صبح 7 شهریور 1403، با طی مسافت حدود 600 کیلومتر سرانجام به جاده ورودی روستای ناندل در حدود 50 کیلومتری آمل در جاده هراز می‌رسیم. پس از انتقال وسایل و تجهیزات از مینی بوس به داخل نیسان، ادامه مسیر 15 کیلومتری تا روستای ناندل و گوسفند سرای گردنه سر مبداء صعود قله دماوند از مسیر شمال شرقی را با ماشین کمکدار نیسان طی می‌کنیم. نیسان سواری هم، همانند شب مانی در مینی بوس یکی از لذت های اجتناب ناپذیر در کوهنوردی است !

گوسفند سرای گردنه سر ، مسیر شمال شرقی دماوند، ارتفاع تقریبی : 2900 متر

ساعت 7:00 صبح پس از گذر از جاده پر پیچ و خم و آسفالته – خاکی سرانجام به گوسفند سرای گردنه سر مبداء صعود دماوند شمال شرقی در ارتفاع حدود 2900 متر می‌رسیم. ساعت 7:30 صبح پس از جمع آوری وسایل و تجهیزات، صرف صبحانه ای مختصر، تقسیم وظایف، انجام حرکات کششی و نرمشی با تعداد 14 نفر با کوله های سنگین به سمت کمپ سبزه لش ( دشت چمن )، پیمایش را با ریتمی یکنواخت و در عین حال آرام آغاز می‌کنیم. هوا برخلاف آنچه هواشناسی اعلام کرده بود، کاملا پایدار و دماوند با صلابت و استوار از رخ شمالی و شمال شرقی به وضوح نمایان است. آسمان بدون وجود هیچ تکه ابری با نسیمی خنک و آرام از ما در ابتدای پیمایش پذیرایی می‌کند.

ابتدای مسیر گردنه سر به سمت کمپ سبزه لش با دور نمایی از روستای ناندل

پس از حدود یک ساعت و نیم پیمایش در مسیر پاکوب منتهی به کمپ سبزه لش و پناهگاه تخت فریدون در ارتفاع حدود 3300 متر برای استراحت توقف می‌کنیم. در جهت شمال قله ناظر بزرگ و دشت چمن بن در جبهه شمالی دماوند و همچنین روستاهای ناندل، میانده و حاجی دلا به وضوح نمایان می‌شوند. ساعت 9:15 به مسیر پیمایش در پاکوب اصلی ادامه می‌دهیم، رفته رفته با افزایش ارتفاع سوار یال فرعی با پاکوب زیگزاگ منتهی به سبزه لش شده و به مقصد برپایی کمپ نزدیکتر می‌شویم. ساعت 12:00 با عبور از ارتفاع 3800 متر و شیب های تند مسیر پوشش گیاهی چمن مانند نشانه ای برای از نزدیک شدن به دشت چمن است. سرانجام ساعت 13:00 به ارتفاع حدود 4100 متر و محل کمپ سبزه لش می‌رسیم.

کمپ سبزه لش ( دشت چمن ) ، ارتفاع تقریبی : 4100 متر

ابرهای نه چندان پربار ولی تیره رنگ کم کم در حال متراکم شدن هستند و نوید رگبارهای پراکنده از شمال و غرب دماوند به سمت شرق و جنوب این کوهستان را می‌دهند. به سرعت برای برپایی کمپ اقدام می‌کنیم و برای ناپایداری هوا خودمان را آماده می‌کنیم تا رگبارهای پراکنده با غافلگیری از ما پذیرایی نکنند! ساعت 16:30 پس از انجام استراحت، صرف یک وعده غذای سبک و مقوی و پایان ناپایداری و رگبارهای پراکنده به بیرون از چادرها آمده و خودمان را برای پیمایشی سبک به صورت عرضی و طولی در دامنه های اطراف جهت هم هوایی آماده میکنیم. هوا نسبتا سرد ولی آرام و پایدار است و همنوردان سرحال و مشتاق خودشان را برای صعود فردا آماده می‌کنند. پس از پیمایش های سبک اطراف کمپ جهت هم هوایی ، نوشیدن دمنوش و دیگر نوشیدنی های گرم و سبک با اعلام ساعت بیدار باش و توضیحات فنی پیش از صعود توسط سرپرست برنامه در ساعت 20:00 آماده خواب می‌شویم. قرار است شبی آرام، پر ستاره و نسبتا سرد را پیش از صعود طی کنیم . البته در نیمه های شب رگبارهای پراکنده ولی نه چندان پربار منطقه کوهستان دماوند را فرا گرفته، ولی به سرعت شاهد پایداری هوا و کاهش دمای هوا در بامداد روز صعود پیش از حرکت به سمت قله می‌شویم.

روز دوم :
همانطور که گفته شد بارش های پراکنده نیمه شب پیش از صعود سبب شد تا بامدادی سرد برای آغاز پیمایش به سمت قله را پیش رو داشته باشیم. ساعت 2:30 بامداد روز پنج شنبه 8 شهریور 1403 طبق برنامه اعلام شده بیدارباش و برای صعود خودمان را آماده می‌کنیم. ساعت 3:15 همه نفرات آماده صعود، پیمایش به سمت قله را با گام‌های سبک، کوتاه و یکنواخت آغاز می‌کنیم. تیم یکپارچه، همنوردان مشتاق و پر انرژی و هوای پایدار و نسبتا سرد، نوید بخش یک صعود رویایی و خاطره انگیز است. پس از یک ساعت پیمایش به جانپناه تخت فریدون در ارتفاع حدود 4400 متر می‌رسیم و برای استراحتی کوتاه وارد این جانپناه می‌شویم که گرما و روشنایی این پناهگاه انرژی همنوردان و لذت آغاز پیمایش به سمت قله را دو چندان می‌کند !

جانپناه تخت فریدون، مسیر شمال شرقی، ارتفاع تقریبی : 4400 متر

ساعت 5:00 پیمایش را از سر میگیریم و با حرکت در پاکوب اصلی برای سوار شدن بر یال شمال شرقی مشرف به دره زیبای یخار آماده می‌شویم. رفته رفته با گام های کوتاه، سبک و یکنواخت و افزایش ارتفاع نیمی از مسیر را طی میکنیم و در ساعت 9:00 به ارتفاع حدود 4900 متر می‌رسیم. هوا نسبتا پایدار ولی شاهد ابرهای تیره و روشن در اطراف قله و وزش باد نه چندان ملایم هستیم. پس از استراحتی کوتاه به مسیر ادامه میدهیم و با اتمام یال شمال شرقی پای در محدوده بام برفی مشرف به یخچال عروسکها و تراورس مسیر شمالی می‌گذاریم و در همان امتداد یال شمال شرقی بدون انحراف به راست در جهت شمال ( یخچال عروسکها ) و همچنین بدون انحراف به سمت چپ در جهت جنوب و جنوب شرق ( دره یخار ) به مسیر ادامه می‌دهیم.

در مسیر شمال شرقی دماوند، ارتفاع تقریبی : 4650 متر

البته که گرمای شدید هوا آثاری از بام برفی به جای نگذاشته و ما برخلاف سالیان گذشته که در این محدوده بامی سپید پوش را شاهد بودیم با یک بام شنی مواجهیم، ولی عظمت دماوند از مسیر شمال شرقی همچنان پا برجاست و نبود برف در بام برفی خطراتی را هم به دنبال دارد که از آن جمله می‌توان به ریزش های متعدد سنگ در این مسیر و حرکت سنگ‌های بزرگ نیز اشاره کرد. پس با احتیاط و هشیاری بیشتر از این مسیر عبور میکنیم و پاکوب را به سمت یال سنگی مشرف به انتهای پاکوب مسیر شمالی دماوند ادامه می‌دهیم تا کمی از منطقه ریزشی و خطرناک فاصله بگیریم. ساعت 11:30 به ارتفاع حدود 5500 متر می‌رسیم و رفته رفته شاهد شن ها و خاک های زرد رنگ و گوگردی و صخره های محصور کننده کاسه دماوند می‌شویم. همت، تلاش و پشتکار همنوردان مشتاق و پر انرژی در حال به سرانجام رسیدن است و دستیابی این همنوردان به نتیجه لازم که انتظار آن را داشتند نزدیک و نزدیکتر است !

ساعت 12:20 روز پنج شنبه 8 شهریور 1403 ، سرانجام گام های نهایی همنوردان باشگاه اژکهن بر فراز چکاد بر فراز دماوند بام سرزمین پارس استقرار می‌یابد و یکی از بهترین لحظات برای نفرات تیم صعود کننده از باشگاه اژکهن رقم می‌خورد. اشک ها و لبخندها، تبریک ها، آغوش ها، عکس ها و فیلم های یادگاری در این لحظات غرور آفرین و لمس عظمت قله و ارتفاع 5610 متری بر فراز ایران زمین، لذتی است که شاید کمتر بتوان آن را تکرار کرد و دوباره طعم آن را چشید !

برفراز قله دماوند و دهانه آتشفشان ،کاسه دماوند، ارتفاع : 5610 متر

پس غرق در آن می‌شویم و شادی‌هایمان را با همنوردانمان و دیگر صعود کنندگان برفراز قله، که در قالب تیم های مختلف از مسیرهای مختلف، به قله دماوند صعود کرده‌اند، تقسیم می‌کنیم ! ساعت 13:30 در حالی که هوا روی ناپایداری خود را نمایان می‌کند، برای فرود از همان مسیر صعود یعنی مسیر شمال شرقی آماده می‌شویم.

قله دماوند بام ایران ، ارتفاع : 5610 متر

ابرهای تیره و روشن با نزدیک شدن به سطح زمین با وزش باد قابل ملاحظه، سبب کاهش دید و مسیریابی ما در مسیر فرود می‌شوند و به ناگهان بارش برف با وزش تند باد به کولاکی شگفت انگیز و در عین حال هولناک تبدیل می‌شود. برخورد ابرهای سبک رعد و برق های وحشتناک و بارش های برف همراه با تند بادهای هولناک را پدید می‌آورند که گویی، طبیعت در حال زیر و رو شدن است. هر گامی که بر میداریم، ردپای ما به سرعت با برف پر شده و سپید پوش می‌شود. با وجود کاهش دید در مسیریابی با به کارگیری دقت و تجربه بدون انحراف در مسیریابی به سرعت ارتفاع کم می‌کنیم و در مدت یک ساعت از قله به ابتدای یال شمال شرقی و ابتدای بام برفی می‌رسیم.

سپید پوش شدن منطقه پس از ناپایداری ناگهانی هوا در مسیر برگشت

تند بادهای شدید در حال وزیدن هستند ولی از شدت بارش ها کم می‌شود و رفته رفته با کاهش ارتفاع هوا پایدار شده و گرما و نور آفتاب جلوه ای خاص به دامنه ها و ارتفاعات تازه سپیدپوش مسیرهای شمالی و شمال شرقی می‌دهد. در ارتفاع حدود 4800 متر با پس از استراحت کوتاه دوباره پیمایش برای فرود را از سر می‌گیریم. در حالی که دره یخار و تمامی پاکوب های مسیر شمال شرقی سپیدپوش شده اند با همنوردانی پر انرژی و مشتاق به سمت پناهگاه تخت فریدون و کمپ سبزه لش حرکت می‌کنیم. ساعت 17:00 کلیه نفرات صعود کننده در کمپ سبزه لش مستقر می‌شویم و با گپ و گفتی شاد و نوشیدنی های گرم جشن صعودی کوچک در کنار یکدیگر برپا می‌کنیم.

ناپایداری هوا در مسیر بازگشت

آسمان صاف و هوا با کاهش دمای نسبی، نسبت به شب گذشته به واسطه بارش ناگهانی در ارتفاعات بالاتر ، همراه است. این نوید یک شب سرد پس از صعود را می‌دهد، اما گرمای وجود همنوردان به واسطه صعود موفق آنچنان بالاست که این کاهش دمای نسبی آنقدر محسوس نیست ! به هر حال شبی سرد و آرام ولی در عین حال شاد فرا می‌رسد و همنوردان با خیالی آسوده پس از صعود موفق به قله دماوند به خوابی عمیق و شیرین فرو می‌روند!

اقیانوسی از ابرها در مسیر بازگشت از سبزه لش به گردنه سر

روز پایانی :
ساعت 5:30 صبح 9 شهریور 1403 پس از بیدارباش برای صرف صبحانه، جمع آوری کمپ و وسایل آماده می‌شویم. هوا صاف و آفتابی و دماوند از رخ شمال شرقی با صلابت در حال خودنمایی است ! ساعت 7:00 صبح پس انجام حرکات کششی – نرمشی با کوله های سنگین به سمت گوسفند سرای گردنه سر حرکت می‌کنیم. همنوردان مسرور و پر انرژی، هوایی مطبوع و مناظری زیبا که بخش های کم ارتفاع منطقه را اقیانوسی از ابرها فرا گرفته است، نوید از یک روز عالی و پر نشاط پس از صعود را می‌دهد. ساعت 9:00 به گوسفند سرای گردنه سر می‌رسیم و پس از انتقال وسایل و تجهیزات به نیسان، سوار بر نیسان به سمت جاده هراز حرکت می‌کنیم.

کمپ سبزه لش، روز پایانی برنامه پس از صعود قله دماوند از مسیر شمال شرقی

ساعت 10:00 پس از انتقال وسایل به مینی بوس و مستقر شدن نفرات، از جاده هراز به سمت تهران رهسپار می‌شویم. در میانه راه جهت تکمیل جشن صعود با توقفی یک ساعته در روستای لاریجان، تنی به آب گرم معدنی که از دامنه های جنوبی دماوند جاری می‌شود، می‌زنیم و پس از در کردن خستگی از تنمان، مدت زمان دو ساعت را هم به صرف ناهاری دلچسب و برپایی جشن صعود در باغ رستوران بهشت در حوالی آبعلی در جاده هراز اختصاص می‌دهیم.

اقیانوس ابرها از کمپ سبزه لش در روز پایانی برنامه، پس از صعود قله دماوند

ساعت 17:00 پس از آب گرم و ناهار به سمت جاجرود، تهران و اصفهان رهسپار می‌شویم و سرانجام ساعت 1:00 بامداد 10 شهریور 1403 به اصفهان می‌رسیم.